Pisanki, kraszanki … zdobienie jajek wielkanocnych

Zwyczaj zdobienia jajek jest znacznie starszy niż chrześcijaństwo, znano go m.in. w starożytnej Mezopotamii i w cesarstwie rzymskim). W Polsce najstarsze pisanki pochodzą z końca X wieku.

Według wierzeń naszych przodków, pisanki były symbolem pomyślności, a także chroniły domostwo przed złymi mocami, duchami, urokami i chorobami. W trakcie pożarów jajka wrzucano do ognia z nadzieją na jego ugaszenie. Dzielono się nimi także z bydłem, a skorupki rozsiewano razem ze zbożem aby zapewnić dorodne plony.

Rodzaje pisanek

Tradycyjne wielkanocne jaja są malowane, kraszone, skrobane, pisane itp. stąd ich różnorodne nazwy.
W zależności od techniki zdobienia, świąteczne jajka mają w Polsce różne nazwy:

Pisanki Najczęściej spotykane określenie, czyli właśnie pisanka, tak naprawdę powinno być używane tylko do części z nich. Zgodnie z nazwą pisanki to 'jajka pisane', a więc takie, które powstają przez rysowanie (dawniej: pisanie) na skorupce gorącym roztopionym woskiem jakichś wzorów, a następnie zanurzenie jajka w barwniku. Jako narzędzi do pisania używano szpilek, igieł, kozików, szydeł, słomek i drewienek. W regionie Białegostoku pisanki wykonywano albo bez narzędzi, poprzez nakrapianie wosku na jaja albo poprzez nanoszenie prostych elementów graficznych rozgrzanym końcem świecy. Zdarzały się też przypadki używania narzędzi takich jak słomki, patyki, czy dętki z opon rowerowych.
Kraszanki (zwane też malowankami lub byczkami). Kraszanka („jajko kraszone”) to jajko pozbawione wzorów, barwione na jeden kolor. Powstaje ona przez gotowanie jajka w wywarze barwnym, dawniej uzyskiwanym wyłącznie ze składników naturalnych. W zależności od użytych roślin uzyskiwano różne kolory:

brązowy (rudy): łupiny cebuli

czarny: kora dębu, olchy lub łupiny orzecha włoskiego

żółtozłocisty: kora młodej jabłoni lub kwiat nagietka

niebieski: płatki kwiatu bławatka

fioletowy: płatki kwiatu ciemnej malwy

zielony: pędy młodego żyta lub listki barwinka

różowy: sok z buraka

Drapanki (skrobanki) - jajka, na których kolorowej (wcześniej zabarwionej) powierzchni ostrym narzędziem wydrapuje się wzór. Ta technika spotykana jest głównie w Polsce i Austrii

Oklejanki (naklejanki) jajka, które zdobi się, oklejając je słomą, sitowiem, liśćmi, płatkami kwiatów, skrawkami kolorowego, błyszczącego papieru, tkaniny, wełnianą włóczką, nićmi itp.
Nalepianki (wycinanki) -powstają przez ozdabianie naklejając na skorupki jajka różnobarwne wycinanki z papieru. Taki sposób dekorowania był popularny zwłaszcza w dawnym województwie krakowskim i w okolicach Łowicza.
Ażurki – czyli pisanki ażurowe – są wykonywane z wydmuszek jaj kurzych, kaczych, gęsich i strusich. Technika polega na nawiercaniu w skorupce otworów przy pomocy wiertarki i malutkiego wiertła lub innych tego typu narzędzi i tworzeniu w ten sposób różnorakich wzorów. Wydmuszka z nawierconymi maluje się najczęściej farbą akrylową.
Na śląsku Opolskim (w okolicach Koźla), pisanki wypiekano z ciasta piernikowego i przyozdabiano lukrem.